Pacjent, który dowiaduje się o swojej chorobie, reaguje bardzo różnie. Wpada w stany depresyjne, zadaje sobie pytanie: „dlaczego mnie to spotkało?” i zastanawia się, jak poradzić sobie z nową sytuacją.
Problemy natury psychologicznej dotyczą każdej choroby, ale w sposób szczególny dolegliwości przewlekłych. Dlatego psycholog jest niezbędnym członkiem zespołu każdej poradni diabetologicznej.
Wpływ cukrzycy na stan psychiczny pacjenta
Ze względu na przewlekły przebieg i brak możliwości wyleczenia cukrzyca jest chorobą, która mocno obciąża psychicznie. Obecny stan medycyny nie pozwala na „cofnięcie” choroby. Z tego względu cukrzyca jest problemem, z którym pacjent będzie zmagał się przez całe życie. Na szczęście nie jest to choroba śmiertelna i przy odrobinie wysiłku oraz pamiętaniu o zaleceniach nie obniża standardu życia. Początkowo diabetyk jednak o tym nie wie i rysuje swoją przyszłość w ponurych barwach.
Rolą lekarza, pielęgniarki bądź psychologa w poradni diabetologicznej jest m.in. uświadomienie pacjentowi, że cukrzyca nie jest wyrokiem i że da się z nią żyć na podobnym poziomie, co wcześniej, z wyjątkiem konieczności przestrzegania kilku zasad i kontrolowania glikemii. Warto przeprowadzić szkolenie z używania glukometru, które oswoi chorego z obowiązkiem codziennego sprawdzania poziomu cukru we krwi. Takim bardzo prostym urządzeniem jest glukometr VivaChek Ino, który – ze względu na swoją intuicyjność – może być pierwszym glukometrem do nauki. Użytkownicy zaznajomieni z tego typu przyrządami docenią jego dokładność i to, że poziom hematokrytu nie rzutuje na pomiar.
Z jednej strony cukrzyca ma wpływ na stan psychiczny, z drugiej zaś stan psychiczny (samopoczucie) pacjenta wpływa na postępowanie terapeutyczne i intensywność objawów. Depresja, zaprzeczanie chorobie lub inne problemy natury psychologicznej mogą powodować, że pacjent nie będzie stosował się do zaleceń lekarskich. Jego organizm może też gorzej reagować na leczenie. Dlatego też każdy diabetyk powinien mieć dostęp do psychologa. Wielu diabetyków nawet mimo iż ma zapewniony dostęp do specjalisty, z różnych względów boi się lub nie chce korzystać z jego porad. Zdecydowanie warto jednak zasięgnąć opinii specjalisty, cukrzyca nie jest bowiem problemem wyłącznie pacjenta, ale również jego rodziny.
Jest to jeszcze ważniejsze, gdy choroba dotyka dziecka. Wtedy warto na bieżąco być w kontakcie z psychologiem, aby dziecko potrafiło odnaleźć się w otaczającym go świecie i nowej sytuacji. Istotne jest również, aby nauczyciele i opiekunowie mieli świadomość stanu podopiecznego. Zdarzają się niekiedy przykre sytuacje, również wśród dorosłych, gdy chory w obawie przed niezrozumieniem i napiętnowaniem, kryje się ze swoją chorobą. Takie sytuacje nie powinny mieć miejsca. Diabetyk nie może czuć się gorszy ze względu na swoją chorobę.
Pomoc psychologiczna dla chorego
Postępowanie psychologiczne musi być zindywidualizowane i zależne od tego, w jakim stanie chory się znajduje. W związku z tym pomoc powinna obejmować odpowiedni sposób komunikowania się z chorym, stałą ocenę i monitorowanie jego stanu psychicznego oraz kontrolę nad stosowaniem się do zaleceń lekarskich. W razie zauważenia odstępstw od normy psycholog w poradni powinien interweniować.
Ocena stanu psychologicznego chorego na cukrzycę obejmuje jego sytuację społeczną, życiową i psychologiczną, jakość życia, a także jego zmartwienia oraz obowiązki związane z cukrzycą. Nie bez znaczenia pozostaje poczucie wpływu na przebieg choroby, ocena stylu radzenia sobie z chorobą, ocena objawów depresyjnych i lękowych, skłonność do uzależnień oraz zaburzeń psychicznych. Dopiero na podstawie tak przygotowanej indywidualnej oceny psychologicznej psycholog może zapewnić odpowiednią pomoc.
Indywidualne podejście do chorego musi uwzględniać jego warunki psychospołeczne. Ważne jest ustalenie sposobu leczenia oraz postępowania, które będzie możliwe do zrealizowania w jego aktualnej sytuacji życiowej.
Najważniejsze, by pacjent nie czuł, że został sam z chorobą
Postępowanie psychologiczne, oprócz interwencji psychologa, powinno obejmować również terapię grupową z innymi osobami w podobnym stanie. Istotne jest także wsparcie emocjonalne rodziny i przyjaciół. Wspólne rozmowy, wymiana doświadczeń, nauka, wsparcie oraz spędzanie czasu na różnorakich aktywnościach w gronie ludzi z podobnym problemem, pozwalają oswoić się diabetykowi z nową sytuacją i swoim stanem. Zajęcia takie udowadniają też, że można normalnie funkcjonować. Cukrzyca zatem nie jest wyrokiem i nie wiąże się z totalną zmianą dotychczasowego życia. Na zajęciach terapii grupowej pacjenci zawiązują nowe znajomości i przyjaźnie. Umawiają się też na wspólne wyjścia i aktywności, które wspomagają proces leczenia fizycznego i psychologicznego.
Źródła:
Helena Motyka, Krystyna Stanisz-Wallis, Wybrane determinanty jakości życia w cukrzycy, „Nowa Medycyna” 3/2013, s. 115-123; http://www.czytelniamedyczna.pl/4636,wybrane-determinanty-jakosci-zycia-w-cukrzycy.html.
Ewa Szymańska-Świątnicka, ABC psychologii w cukrzycy Część 1. Wprowadzenie; http://diabetologiaonline.pl/diabetyk_cukrzyca1,info,273,0.html.
Zespół Diabetologia Praktyczna, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. „Diabetologia Praktyczna” 4(1), 1-94; https://journals.viamedica.pl/diabetologia_praktyczna/article/view/57129/42992.
