Jak w warunkach domowych pacjent może monitorować poziom glukozy we krwi? Najprościej za pomocą metod paskowych, tzw. suchych testów. Trzeba jednak pamiętać, że samokontrola poziomu cukru nie zastępuje laboratoryjnego pomiaru glikemii.
Kontrola poziomu glukozy we krwi (glikemii) jest bardzo istotna dla ludzkiego zdrowia. U osób zdrowych stężenie tego cukru we krwi na czczo mieści się w granicach 70-110 miligramów na 100 mililitrów krwi (mg %), co odpowiada 3,9-6,1 milimola na litr krwi (mmol/l). Po posiłku poziom ten wzrasta, ale rzadko przekracza 200 mg % (11,1 mmol/l).
Wartości przewyższające normę (hiperglikemia) mogą świadczyć o cukrzycy. W przypadku cukrzycy typu I hiperglikemia spowodowana jest brakiem produkcji przez trzustkę chorego insuliny – hormonu utrzymującego odpowiednią ilość glukozy we krwi. Przyczyną hiperglikemii w cukrzycy typu II jest z kolei brak tolerancji na insulinę wytwarzaną przez trzustkę. Monitorowanie stężenia cukru pozwala kontrolować stan zdrowia cukrzyka oraz reagować na niepokojące zmiany. Dzięki niej diabetolog może dobrać choremu odpowiednią dawkę, porę oraz rodzaj przyjmowanej insuliny. Kontrola glikemii zmniejsza ponadto aż o 60 proc. ryzyko wystąpienia ostrych powikłań cukrzycy (śpiączka ketonowa) oraz powikłań późnych (ślepota, niewydolność nerek, niedokrwistość serca).
Jak zmierzyć poziom glukozy w domu?
W warunkach domowych pacjent może monitorować poziom glukozy we krwi za pomocą metod paskowych, inaczej nazywanych suchymi testami. Do badania pobiera się z palca krew włośniczkową. Przed przystąpieniem o badania należy umyć ręce pod bieżącą wodą z dodatkiem mydła, delikatnie masując i uciskając miejsce nakłucia aż do jego zaróżowienia. Do przemywania opuszki palca nie należy stosować alkoholu etylowego lub innych środków dezynfekujących, które obniżają stężenie glukozy we krwi. Następnie należy nakłuć na głębokość do 3 mm boczną część opuszki palca (pobieranie krwi z czubka palca może być bolesne) za pomocą jałowej igły, nożyka bądź nakłuwacza – specjalnego urządzenia mechanicznego zaopatrzonego w bębenek z lancetami.
Używanie nakłuwacza jest wygodniejsze, bardziej higieniczne oraz mniej bolesne od pozostałych metod pobierania krwi. Pozwala ponadto na otrzymanie odpowiedniej próbki krwi oraz regulowanie głębokości nakłucia. Pierwszą kroplę krwi należy zetrzeć z palca kawałkiem suchej waty. Kolejna kropla powinna pokryć całe impregnowane enzymem pole paska. W tym czasie pasek powinien być utrzymywany poziomo. Po odczekaniu okresu czasu podanego przez producenta należy usunąć resztkę krwi z paska poprzez umieszczenie go w złożonej bibule lub strumieniu bieżącej wody na 2-3 sekundy.
Zachodząca na pasku reakcja jest enzymatyczną reakcją glukooksydacji: glukoza + O2 kwas glukozowy + H2O2. Wytworzony nadtlenek wodoru reaguje z barwnikiem (chromogenem) umieszczonym na pasku testowym, dając w efekcie zabarwienie proporcjonalne do ilości otrzymanego nadtlenku, a zarazem stężenia glukozy we krwi. Barwę reaktywnej części paska porównuje się ze skalą umieszczoną na opakowaniu pasków. W celu polepszenia dokładności oznaczenia glikemii można zastosować przenośne elektroniczne aparaty zwane glukometrami. Przyrządy te są szybkie, dokładne i proste w obsłudze. Ich działanie opiera się na metodzie elektrochemicznej.
Niektóre z glukometrów posiadają ponadto dodatkowe funkcje, jak przechowywanie i odtwarzanie wyników badań, obliczanie wyników średnich z wybranego okresu czasu czy możliwość ich przesyłania do osobistego komputera. W przypadku używania tego typu urządzeń należy korzystać ze specjalnie dostosowanych do nich pasków. Uzyskiwane wartości stężenia glukozy wraz z godzinami pomiarów należy zapisywać z podaniem jednostek stężenia w zeszycie i okazywać diabetologowi podczas wizyt kontrolnych. Wyniki te mogą być fałszowane przez niestosowanie się do instrukcji obsługi pasków lub glukometru, dotykanie reaktywnego pola pasków lub ich niewłaściwego przechowywania (wystawianie na światło, wilgoć i wysoką temperaturę, przechowywanie ich w otwartym opakowaniu lub w lodówce).
Żeby nie bolało
Naukowcy ciągle pracują nad urządzeniem, które pozwoliłoby na nieinwazyjny i bezbolesny pomiar cukru. Wynaleziony w 2007 roku w Hongkongu miernik poziomu glukozy emituje promieniowanie z zakresu bliskiej podczerwieni. Promieniowanie to, przenikając przez skórę palca, dociera do naczyń krwionośnych i oddziałuje z obecną we krwi glukozą. Przyrząd wielkości telefonu komórkowego w 10 sekund daje wyniki z dokładnością 85 proc.
Pora pomiarów stężenia glukozy uzależniona jest od sposobu leczenia diabetyka. W przypadku przyjmowania przez chorego insuliny, a więc w cukrzycy typu I oraz w zaawansowanej cukrzycy typu II ważne jest określanie dobowego profilu glikemii. Badania przeprowadza się w porach posiłków – przed śniadaniem, obiadem, kolacją oraz przed snem. W przypadku podejrzenia, iż u chorego pojawiają się nocne hipoglikemie (poziom cukru we krwi spada do wartości 50 mg %), lekarz może zalecić dodatkowe badanie stężenia glukozy w nocy (między godzinami 2 a 3).
Chorzy leczeni dietą oraz doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi powinni badać poziom cukru rano na czczo raz na kilka dni oraz okazjonalnie o innych porach dnia. W tym wypadku określenie dobowego profilu stężenia glukozy jest zwykle zbyteczne, gdyż glikemia utrzymuje się na stałym poziomie. Zawsze należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej kolejności podejmowanych czynności, tj. pomiar stężenia glukozy, wstrzyknięcie insuliny, spożycie posiłku.
Samokontrola poziomu cukru nie zastępuje laboratoryjnego pomiaru glikemii. U dzieci badania analityczne należy powtarzać 4-6 razy w roku, natomiast u młodzieży i dorosłych – 3-4 razy w roku. Diabetycy o ustabilizowanym przebiegu choroby powinni poddawać się laboratoryjnej kontroli przynajmniej 2 razy do roku. Wyniki badań laboratoryjnych służą także do porównania z wartościami otrzymanymi w warunkach domowych.
cukrzyca.medykblog.pl/Natalia Zachwieja
