Pacjent z cukrzycą leczy się całe życie. Lekarz zwykle nie ma wiele czasu. Chory na swej długiej drodze poszukiwania informacji o chorobie trafia do farmaceuty
– W Polsce cukrzyca leczona jest na poziomie średnim – mówi prof. Edward Franek ze Szpitala klinicznego MSWiA. Zapobieganie ewentualnym powikłaniom związane jest z właściwym przyjmowaniem leków. Obecnie w Polsce cukrzycę mają 2 miliony ludzi. 1,5 mln ma cukrzycę typu 2, pół miliona ma cukrzycę typu 1. Wśród chorych 20 tys. osób stanowią dzieci i młodzież. – Przed stu laty nie było tylu osób cierpiących na tę chorobę, pacjent, u którego zdiagnozowano cukrzycę typu I umierał maksymalnie po kilku tygodniach od rozpoznania – mówi Franek. Przełom nastąpił w 1922 roku, w Toronto. Wówczas podano pacjentowi Leonardowi Thompsonowi zwierzęcą insulinę.
Dziś w cukrzycy stosuje sie insulinę, a także, w cukrzycy typu II, doustne leki przeciwcukrzycowe. W tej drugiej grupie refundacja dotyczy metforminy i pochodnych sulfonylomocznika. To leki, określane przez praktyków, jako niesprawiające większych problemów pacjentowi. Wśród skutków ubocznych po metforminie można wymienić biegunkę, nudności, wzdęcia. Najcięższym powikłaniem może być niosąca zagrożenie życia kwasica mleczanowa. Przypadek ten występuje u ok. 50 przypadków na każde 100 tysięcy pacjentów rocznie.
Ryzyko dotyczy szczególnie chorych predestynowanych do kwasicy, szczególnie z przewlekłą chorobą nerek i po podaniu dożylnym środków kontrastowych. Generalnie wśród przeciwwskazań do stosowania metforminy można wymienić następujące syndromy: nadwrażliwość na chlorowodorek metforminy, kwasica ketonowa i stan przedśpiączkowy w cukrzycy, niewydolność nerek (Clkr < 60/min), podawanie środków kontrastowych, ostre lub przewlekłe choroby prowadzące do niedotlenienia tkanek, niewydolność wątroby, alkoholizm, ciąża, karmienie piersią.
Pochodne sulfonylomocznika, na przykład tolbutamid czy gliklazyd, mogą niekiedy doprowadzić do hipoglikemii – czyli nadmiernego obniżenia poziomu glukozy we krwi, co początkowo prowadzi do poczucia lęku, głodu, senności, osłabienia, a w ciężkich przypadkach – do śpiączki, drgawek i nieodwracalnego uszkodzenia OUN. Wśród innych objawów niepożądanych glikazydu można wymienić: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, reakcje skórne, zaburzenia hematologiczne, wzrost aktywności enzymów wątrobowych. Przeciwwskazania do stosowania gliklazydu to: cukrzyca typu 1 (kwasica ketonowa, śpiączka – pharmindex), nadwrażliwość na pochodne sulfonylomocznika, ciężka niewydolność nerek lub wątroby, okres ciąży i karmienia, równoczesne przyjmowanie mikonazolu lub innych przeciwgrzybiczych pochodnych imidazolowych – pharmindex.
Objawy niepożądane glimepirydu to hipoglikemia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, reakcje skórne, zaburzenia hematologiczne, zaburzenia metaboliczne – SIADH, porfiria wątrobowa. Przeciwskazania do stosowania glimepirydu: nadwrażliwość na lek, kwasica ketonowa cukrzycowa, ostrożnie stosować u osób wyniszczonych, z niewydolnością nadnerczy, przysadki, wątroby i innych stanach predestynujących do hipoglikemii, w okresie ciąży i karmienia zaleca się odstawienie, a osobom z upośledzoną czynnością nerek, ostrożność.
Głównym orężem walki z cukrzycą pozostaje insulina. Jej skutki uboczne to: hipoglikemia, przyrost masy ciała, lipoatrofia, miażdżyca, nowotwory płuc po insulinie wziewnej. Hipoglikemia powiązana z insuliną może zależeć od dawki insuliny, rodzaju stosowania insulin i ewentualnego nakładania się ich działania, czasu podawania insulin w stosunku do czasu podawania posiłków, składu i wielkości posiłku, pory dnia, wysiłku fizycznego. Na wystąpienie hipoglikemii mogą mieć również wpływ mechanizmy wyrównawcze nerwowe i hormonalne, wiek, płeć (kobiety mają mniej objawów i epizodów hipoglikemicznych), alkohol etylowy, leki, a także czynniki psychologiczne.
W świetle tych czynników ważne jest by pamiętać o edukacji chorego. Jak pokazują badania, generalnie duża część edukacji, niezrealizowanej przez lekarza spoczywa na farmaceucie. W przypadku zażywania insuliny ważna jest obserwacja i monitorowanie objawów, dostosowywanie dawek insuliny do planowanych posiłków, ale także planowanego wysiłku. Pacjent powinien wiedzieć, że alkohol i inne leki są czynnikami hipoglikemizującymi. Opcją, umożliwiającą zmniejszenie dawki insuliny jest rekomendowanie wprowadzenia do leczenia leków zwiększających insulinowrażliwość.
Insulina, w zależności od odmiany, utrzymuje się w organizmie od 4 do 24 godzin. Konieczność częstych iniekcji jest znanym kłopotem i może silnie dezorganizować życie chorych. Jest jednak nowy wynalazek, która w perspektywie kilku lat może zagościć w aptekach, by docelowo dotrzeć do zainteresowanych. Naukowcy z Kanady, raportując o swym odkryciu w ostatnim numerze tygodnika „The Lancet”, wynaleźli obiecujące zastosowanie środka zwanego eksenatyd. Oddziałuje on na dwa hormony wydzielane przez trzustkę – insulinę i glukagon, powodując, że produkcja insuliny się zwiększa, a produkcja glukagonu zmniejsza. Poziom glukozy we krwi cukrzyków jest utrzymany na bezpiecznym poziomie.
za:Poradnik Aptekarski. Nr 8(26)
