Pod pojęciem samokontroli kryją się zachowania umożliwiające kontrolowanie swojego stanu zdrowia i odpowiednie reakcje na zaobserwowane zmiany. Umiejętność samodzielnego oznaczania glikemii przez pacjentów z cukrzycą oraz trafne interpretowanie wyników stanowią podstawowy warunek poprawy leczenia
Niska świadomość znaczenia samokontroli
W Polsce na cukrzycę choruje ok. 2 milionów osób – ok. 50% znajduje się w rejestrach osób z cukrzycą rozpoznaną i leczoną, zaś pozostałe 50% to przypadki cukrzycy nierozpoznanej i nieleczonej. Inaczej rzecz ujmując 50% diabetyków nie przeprowadza samokontroli, zwiększając tym samym ryzyko powstania nie wykrytych w porę powikłań cukrzycy czy też w skrajnych przypadkach zagrożenia życia. Cukrzyca jest główną przyczyną ślepoty u osób dorosłych, niewydolności nerek i amputacji kończyn, a także głównym czynnikiem ryzyka niedokrwiennej choroby i zawału serca, udaru mózgu oraz wad wrodzonych u noworodków, skraca okres życia przeciętnie o 10-15 lat.
W krajach zachodnich około 90% przypadków cukrzycy typu 2 jest związanych ze wzrostem masy ciała; nadwaga i otyłość wśród dzieci prowadzą do rozwoju przedwczesnej cukrzycy typu 2, która jest szczególnie trudna do leczenia.
Przyczyny otyłości u osób chorych na cukrzycę są wynikiem dziedzicznej predyspozycji do otyłości, jednakże głównym powodem rozwoju otyłości jest nadmierne spożycie kalorii. Otyłość posiada istotną rolę w patogenezie cukrzycy typu 2 poprzez rozwój oporności na insulinę, a specjalne znaczenie w jej powstawaniu ma trzewna tkanka tłuszczowa.
Cukrzyca spowodowała 3,8 mln zgonów w 2007 roku, tj. ponad 6% wszystkich zgonów na całym świecie.
Ludzkie i ekonomiczne koszty cukrzycy można znacząco zmniejszyć inwestując w zapobieganie oraz wczesne wykrywanie służące uniknięciu rozwoju powikłań związanych z cukrzycą.
Zapobieganie cukrzycy
Uważa się, że około 80% przypadków cukrzycy typu 2 można zapobiec poprzez zmianę diety, zwiększenie aktywności fizycznej oraz poprawę stanu środowiska naturalnego.
W leczeniu cukrzycy wskazany jest wysiłek fizyczny. Może korzystnie wpływać na wrażliwość na insulinę, ciśnienie tętnicze i profil lipidowy osocza. Początkowo aktywność fizyczna powinna być umiarkowana i dostosowana do naszych możliwości. Istotne jest, by wykonywać ją regularnie, najlepiej codziennie, a przynajmniej co 2-3 dni. Jeśli intensyfikujemy wysiłek, pamiętajmy o 5-10 minutowej rozgrzewce, a na koniec o ćwiczeniach uspokajających. Nadmierny wysiłek może zwiększyć ryzyko ostrej lub opóźnionej hipoglikemii. Zalecanym typem aktywności, w przypadku chorych na cukrzycę typu 2 w wieku podeszłym bądź z nadwagą, jest spacer 3-5 razy w tygodniu (ok. 150 minut tygodniowo).
W wysokiej temperaturze grozi nam odwodnienie, zatem pamiętajmy o uzupełnianiu płynów. Wystrzegajmy się przy tym alkoholu, który zwiększa ryzyko hipoglikemii. Pamiętać należy także o ryzyku uszkodzenia stóp podczas wysiłku, szczególnie jeśli cierpimy na neuropatię obwodową i obniżenie progu czucia bólu. Zaopatrzmy się zatem w wygodne obuwie i pielęgnujmy stopy.
Wybieramy glukometr
Powszechna dostępność glukometrów jak i ceny pasków testowych sprzyjają samokontroli. Systematyczne pomiary umożliwiają osiągnięcie stanu optymalnego wyrównania cukrzycy:
glikemia na czczo i przed posiłkami < 110 mg/dl
glikemia w ciągu dnia 2 godziny po posiłku < 135 mg/dl.
Samokontrola glikemii przy użyciu glukometru spełnia swoje zadanie i jest efektywna, jeśli uzyskane wyniki są dokładne, tzn. obarczone maksymalnym całkowitym błędem mniejszym niż 10%. Rozróżnia się glukometry fotometryczne (kolorymetryczne) i biosensoryczne (elektrochemiczne). Te ostatnie zostały znacznie udoskonalone w porównaniu do glukometrów fotometrycznych. Mierzą przepływ prądu elektrycznego wywołanego przez reakcję między glukozą a odczynnikiem na pasku testowym. Pamiętajmy, że do regularnych pomiarów należy używać glukometrów „skalibrowanych" do osocza (zalecenie Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego-PTD), pokazujących na wyświetlaczu wynik przeliczony do stężenia glukozy w osoczu krwi. Jest to bardzo ważne, bowiem prawidłowe pomiary w laboratorium również dokonywane są w osoczu krwi żylnej. Tylko wówczas wyniki pomiarów są wiarygodne i można je ze sobą porównywać. Dużą rolę odgrywa sprawność urządzenia a także jakość pasków testowych. Co więcej ważna jest wygoda w posługiwaniu się glukometrem i łatwość jego obsługi.
Wykorzystano materiały:
1.OPM II/2008
2. J. Tatoń, Konieczność upowszechnienia intensywnego leczenia cukrzycy w Polsce – nowe rekomendacje, III Ogólnopolska Konferencja Towarzystwa Edukacji Terapeutycznej – materiały.
3. www.genexo.pl
oprac.: Joanna Papiernik / Senior.pl
