Kwasica ketonowa jest niebezpiecznym ostrym powikłaniem cukrzycy i stanem zagrożenia życia. Może wystąpić w przebiegu każdego typu cukrzycy. Bardzo często jest pierwszym objawem cukrzycy typu 1. Śmiertelność wynosi 5-10%.
Kwasica ketonowa powstaje na skutek złej przemiany tłuszczów. Związana jest również z wadliwą przemianą węglowodanów. Brak insuliny powoduje rozkładanie tłuszczów i związane z nim powstawanie ciał ketonowych (acetooctan, aceton), które przechodzą do krwi i moczu chorego oraz zwiększone wytwarzanie glukozy w wątrobie. Wynikiem tego jest utrata glukozy z moczem, diureza osmotyczna, zaburzenia elektrolitowe (niedobór elektrolitów), odwodnienie, kwasica metaboliczna.
Co to jest ketonuria?
Ketonuria – zwana także acetonurią lub ketoacidurią – to stan, gdy w moczu pojawiają się ciała ketonowe. W praktyce tym ketonem jest aceton, który dzięki charakterystycznemu zapachowi jest łatwo wyczuwalny w moczu w przypadku znacznego jego stężenia czemu dodatkowo towarzyszy podwyższenie stężenia ketonów we krwi (tzw.ketonemia), która powoduje powstanie kwasicy metabolicznej a sam aceton może być wyczuwany w powietrzu wydechowym.
Przyczyny kwasicy ketonowej
Najczęstszą przyczyną wystąpienia kwasicy cukrzycowej u chorych z cukrzycą typu 1 jest samowolne obniżenie dawki insuliny bądź niedostosowanie dawki insuliny do zmieniających się warunków (w stanach infekcji, zakażeniach, przy zwiększonym wysiłku fizycznym) lub odstawienie insuliny.
Czynnikami przyczyniającymi się do powstania kwasicy ketonowej u chorych z cukrzycą typu 2 są pomyłki we wstrzyknięciach insuliny, brak zgody na leczenie insuliną, zakażenia wikłające chorobę, świeżo rozpoznana cukrzyca. Wynika z tego, iż odpowiednia wiedza chorego oraz dyscyplina i samokontrola jest najskuteczniejszym sposobem zapobiegania wystąpieniu kwasicy cukrzycowej i innych ostrych powikłań cukrzycy.
Objawy kwasicy ketonowej
Objawy uzależnione są od ciężkości kwasicy ketonowej. W stanie względnie łagodnym chory jest osłabiony, czuje niepokój, miewa nudności, oddech Kussmaula (charakterystyczny oddech kwasiczy – oddech z zapachem acetonu). W moczu natomiast występują oprócz cukru ciała ketonowe. Objawy w stanie ciężkim to: suchy, obłożony język, zwiększone pragnienie, zapach acetonu, szybki, głęboki i bolesny oddech, bóle brzucha, suchość skóry, dreszcze, różnego stopnia zaburzenia świadomości, w moczu kwas acetooctowy i octan. Najcięższym stanem jest śpiączka cukrzycowa, w której objawy są takie jak w stanie ciężkim z tym że pacjent jest nieprzytomny.
Rozpoznanie kwasicy ketonowej jest możliwe na podstawie objawów klinicznych oraz badań laboratoryjnych. Charakterystyczne dla kwasicy cukrzycowej są: hiperglikemia (nadmierne stężenie glukozy we krwi), hiperketonemia (nadmierne stężenie ciał ketonowych), kwasica metaboliczna.
Co to są ciała ketonowe?
Głównym źródłem energii jest glukoza i każdy z nas potrzebuje jej do życia. W przypadku kiedy organizm nie może jej wykorzystać, czerpie energię z innego źródła – tkanki tłuszczowej. Ciała ketonowe to małe rozdrobnione cząstki tłuszczu, które w tej postaci mogą zotać wykorzystane jako źródło energii.
Kiedy poziom ciał ketonowych wzrasta?
Ciała ketonowe są wykorzystywane przez każdego człowieka, jako źródło energii. Przykład: rano gdy wstajemy a podczas snu nie jemy i nie dostarczamy glukozy do organizmu, zaczynamy spalać ciała ketonowe. Poziom glukozy we krwi jest wtedy niski, a ciał ketonowych – lekko podwyższony.
Kiedy masz cukrzycę, wysoki poziom glikemii i wysoki poziom ciał ketonowych mogą występować jednocześnie. Aby przetransportować cząsteczki glukozy do mięśni i mózgu, potrzebna jest insulina. Natomiast gdy poziom insuliny we krwi nie jest wystarczający, organizm zaczyna zamieniać tłuszcz w ciała ketonowe, aby wykorzystać go jako źródło energii. Niestety bez odpowiedniego poziomu insuliny spalanie ciał ketonowych jest niemożliwe, dlatego poziom ciał ketonowych we krwi jest podwyższony i zmienia odczyn krwi na kwaśny.
Dlaczego wysoki poziom ciał ketonowych jest niebezpieczny?
Pierwszym objawem podwyższonego poziomu ciał ketonowych jest wzmożone pragnienie i oddawanie moczu, ponieważ organizm próbuje wydalić nadmiar ciał ketonowych, a konkretnie jednego z nich – acetonu, w moczu lub w wydychanym powietrzu. Możesz mieć mdłości, być odwodniony, skóra stanie się sucha i pojawią się zaburzenia wzroku. Wysoki poziom ciał ketonowych we krwi może prowadzić do kwasicy ketonowej, której objawami są być bóle brzucha, utrata przytomności, a nawet śpiączka cukrzycowa.
Leczenie kwasicy ketonowej (ketonurii)
Leczenie kwasicy ketonowej opiera się głównie na trzech elementach tj. uzupełnienie płynów, uzupełnienie niedoboru insuliny oraz uzupełnienie potasu. Jednak zgodnie z zasadą, że lepiej zapobiegać niż leczyć najważniejszym postępowaniem jest odpowiednia edukacja chorych i popularyzacja samokontroli.
Literatura:
1) A. Szczeklik: „Choroby wewnętrzne”, Tom I.
2) F. Kokot: „Choroby wewnętrzne”, Tom II.
